[카자흐스탄] 산업혁명적 발전방식이 카자흐스탄에게 주는 것은?

ИНДУСТРИЯЛЫҚ-Инновациялық даму жолы Қазақстанға не береді?

Таяуда «Нұр Отан» ХДП XІІ съезі өтіп, онда республи­ка­мыздың Президенті Нұрсұлтан Әбіш­ұлы Назарбаев сөз сөйлеп, ел­дің атқарушы билігіне жаңа мін­деттер жүктегені белгілі. Мем­лекет басшысы енді Қазақстан да­мудың бесжылдық бағдар­ла­масы бойынша жұмыс істейтінін және бұл ауқымды жұмыстың нақ­ты қаржымен қамтамасыз еті­летіндігін мәлімдеді. Экономи­ка­ның жеті саласын қамтитын ау­қымды еңбек майданында «бейбіт шабуыл» басталады. Мұны шарт­ты түрде экономиканы әртарап­тан­дыруға бағытталған иннова­ция­лық-технологиялық даму бағ­дарламасы деуге болады. Өйт­кені Ел­басымыз экономиканың нату­рал­ды өсімі жайлы емес, қо­сым­ша құны мол тауарлы өнді­ріс­ті да­м­ытуға бағытталған мін­дет­тер жүк­теді. Бұл – таяу бола­шақ­та ке­ніштер емес, зауыттар мен фаб­рикалар өмірге келеді де­ген сөз. Сондай-ақ кеше Үкімет бас­шы­сы елордада кәсіпкерлермен кез­десіп, Президент тапсырысы бо­йынша атқарылып жатқан жаңа инновациялық-өндірістік жо­балар жайлы сөз етті. Елбасы­ның партия съезінде сөй­леген сө­зінде қосымша құны мол тауарлы өн­дірісті қай салада, қан­ша мөл­шерде дамыту көзделіп отыр­ғаны нақ­ты айтылған. Ал біз бұл ма­қа­лада сол Мемлекет бас­шы­сы бел­гілеген межеден Қазақ­стан хал­қы «қандай жеміс тереді» деген сұ­раққа жауап бермекпіз. 1. Ең кемі 2 миллиард доллар «қалтада қалып», бұған қоса...Мемлекет басшысының жаңа бағ­дарламасындағы аграрлық са­лаға қатысты атқаратын жұмыс­тар кешенінен Қазақстан осы уа­қытқа дейін азық-түлік импор­ты­на жұмсап, шетел асырып жүрген ва­лютадан ең кемі 2 миллиард дол­ларды қазынасында қалдыра­тын болады. Мұндай санды біз қай­дан алдық? Енді соған тоқ­та­лайық. Жасыратыны жоқ, осы уа­қытқа дейін Қазақстан халыққа қажетті азық-түліктің жыл сайын шамамен тең жартысына жуығын импорттап келген болатын. Суб­тропикалық жеміс-жидектер мен тро­пиканың банандары түгілі, өзі­мізде молынан өсіруге болатын қы­занақ, қырыққабат, қияр, жуа се­кілділерді де, ет пен сүт өнім­де­рін де «ұялмай-қызармай» шет­елдер­ден тасымалдадық. Мемле­кет басшысының тікелей нұсқа­уы­мен бірнеше дүркін «Ауыл жыл­дары» жарияланып, олар нақ­ты қаржымен қамтамасыз етіл­се де, азық-түлік импорт­тау­шы ел болып қалдық. Мұның қан­шалықты зардапты екені бү­кіл­әлемдік дағдарыс жағдайында бай­қалды. Құнарлы жердің пай­да­сын көруден «бас тартқан» ел халқының күнделікті қажеттілігі үшін шамамен 2 миллиард дол­лар көлемінде валюталық шығын жасап, «тамағымыздың өзін сырт­тан тасыдық». Мемлекет бас­шы­сы енді экономикадағы мұндай ке­леңсіздікті түбірінен жою ке­рек­тігін ерекше тапсырды. Бұл тап­сырма нақты қаражатпен қам­­тамасыз етілетіні соншалық, ел­дің экспорттық әлеуетінде аг­рар­лық саланың үлесі 8 пайыздық дең­гейге жетуі керектігі бел­гіленген. Жыл сайын 60 миллиард дол­лардың экспорттық өнімін шы­ғарып келсек, енді осының 8 па­йызын тек қана аграрлық сала ен­шіленетін болса, онда ауыл­дық­тарымыз шамамен 2,4 мил­лиард доллар көлеміндегі валю­тал­ық кіріс енгізушіге айналады. Мінеки, бұл – қосымша пайда. Осы­ған байланысты республика халқының 46 пайызын құрайтын ауылдықтарымыздың әлеуметтік-тұрмыстық жағдайы сапалық жо­ға­ры деңгейге көтеріледі.2. Тұрғын үй шаршы метрі арзандайдыОсы уақытқа дейін елімізде тұр­ғын үй құрылысы мемлекеттік бағ­дарлама бойынша да, жеке кә­сіпкерлердің «өз ынтасы» бойын­ша да көптеп салынғанымен, бас­пана шаршы метрінің бағасы тү­судің орнына өсу үстінде болды. Тіпті ол шаршы метріне 3 мың дол­ларлық деңгейге жетіп, АҚШ мем­лекетіндегі бағадан да озып кетті. Бұл арада делдалдардың «қолтаңбалары» болғаны даусыз. Дей тұрсақ та, қазіргі ипотекалық жүйені мемлекеттік қолдау бағ­дар­ламаларына сәйкес шаршы метр­дің бағасы шамамен 1000 дол­лар деңгейін құрап тұрғанын ескер­сек, «барлық күнә делдал­дар­дың мойнында» болмағанын мо­йындауға тиіспіз. Кінәнің ау­қымды бөлігі – отандық құрылыс материалдары өндірісінің жоқты­ғын­да еді. Елбасымыз жария­ла­ған республика дамуының жаңа бағдарламасында отандық құры­лыс материалдары тауарларының өндірісі сұраныстың ең кемі 80 па­йызын қамтамасыз ететіндей дең­гейге жетпек. Цемент, темір қаң­қалары (арматура), әйнек, қыш балшықтарынан жасалатын бұ­йымдар өзімізде өндірілетін бо­лады. Бұлардың импорт жағда­йын­дағы бағасында шамамен 2-2,5 есе мөлшерінде қосымша құн бол­ғаны белгілі. Енді бұл жойы­лады. Демек, таяу болашақтың өзінде елімізде салынатын тұрғын үй құрылысының шаршы метрі осы қазіргі 1000 доллар деңге­йі­нен ең кемі 20 пайыз төмендеуі әб­ден мүмкін. Олай болса, шар­шы мет­рі 800 долларлық баспана қа­зақстандықтардың басым бөлі­гіне қолжетімді деңгейде болады. Өйткені 2007 жылдың тамызына дейінгі қазақстандықтардың орташа жалақысы 57 мың теңге кө­лемінде болса, Президентіміз­дің Жолдауына орай, бұл мөлшер екі есе көбейеді. Демек, қазақ­стан­дықтардың жалақысы 2011 жы­лы 114 мың теңгеге жеткен жағ­дайда шаршы метрі 800 дол­ларлық баспана қолжетімді әрі өтімді дүниеге айналады. Мұндай жағдайда тұрғын үй құрылыс са­ла­сы қарқынды дамып, қайтадан эко­номиканың локомотивіне айна­лады.3. 500 миллион доллар қазынада қалады және...Алдағы бес жылда қа­зақ­стан­дық­тардың дәрі-дәрмекке сұра­ны­сының 50 пайызын отандық өндіріс өнімдерімен қамтамасыз ету жаңа бағдарламада белгілен­ген екен. Қазіргі деңгеймен ал­ған­да бұл шамамен осы уақытқа де­йін импортқа жұмсап жүрген ва­люталық қаржының тең жар­ты­сы қазынада қалады деген сөз. Ес­керте кетейік, еліміз бұл күн­дері шамамен 1 миллиард дол­лар­дың дәрі-дәрмек өнімдерін пай­да­ланады. Мұның тең жартысы 500 миллион доллар. Отанымыз­дың астанасында Президенті­міз­дің тікелей нұсқауымен салына бас­тайтын жаңа фармацевти­ка­лық зауыт осы заманғы озық тех­нологиялы өндіріс болары сөзсіз. Демек, оның өнімдері экспорт­тық бағытта да өрбитіні ақиқат. Мұн­­дай жағдайда елімізге ва­лю­талық кіріс молая түседі. Бір жа­ғынан, қа­зақстандықтардың дә­рі-дәр­мек­тік қауіпсіздігі бел­гілі бір дең­гейде жақсарады. Екін­ші жа­ғы­нан, отандық ва­лю­та­­лық қа­зына шығыны азайып, кірісі молаяды. 4. Мұнайдың берері көбейедіОтандық химиктер осы уа­қытқа дейін мұнайымыздың шикі күйінде сатылып жатқа­ны­на қынжылыс білдіретін еді. Өйт­кені ғалымдардың есептеуінше, мұнайды тереңдете өңдеу арқылы алынған соңғы өнімдер түсіретін кіріс шикі мұнай сатқандағыдан ең кемі 10 есе мол болады екен. Әри­не, қазіргі кезде жыл сайын 60 миллион тоннадан астам мұ­най өндіріп келе жатқан Қа­зақ­станның барлық қара алтынын өңделген күйінде импорттауға қол жеткізу мүмкін емес. Ең бол­ма­са, осының 10 пайызын терең­дете өңдеуге қол жетсе, мұның өзі­нен түсетін валюталық кіріс қал­ған 50 миллион тонна мұнай­ды шикідей экспорттағандағы кіріспен бірдей дәрежеде пайда әкелер еді. Атыраудағы мұнай өңдеу зауыты жаңа кезеңінің іске қосылуы, Батыс мұнай-газ хи­миясы зауытының өндіріске енуі, ақыр аяғында Қазақстанның жанармай импортын толығымен доғару жағдайында жұмыс істеу­ге көшуі елдің тек қана осы сала­дан экспорт арқылы болатын ва­лю­т­алық кірісін ең кемі 2 есе өсі­рері сөзсіз. Бұл – шамамен 5 млрд долларлық валюта. Ескерте кете­йік, осы уақытқа дейін Қазақ­стан авиа­циялық отынды түгел­дей им­порттап келді. Мұның сыртында еліміздің шығыс және солтүстік бөлігінің біраз тұты­ну­шы­лары жанар-жағармайдың де­нін Ресей өндірісшілерінен ала­тын. Енді осының бәрі отандық өн­діріс өнімдері болған жағдайда Қа­зақстан шығысы жойылған, кі­рісі молайған ел болып шы­ғады. Қыс­қасы, еліміз енді жаңа жоспар бо­йын­ша өзінің табиғи байлығы­ның халқына берерін мо­лайта түспекші. Түптеп келгенде, мұ­ның өзі қазақстандықтардың әлеу­меттік-тұрмыстық жағда­йы­на оң әсер етері сөзсіз. 5. Энергиялық тапшылық жойыладыЕлбасымыз Нұрсұлтан Назар­­­баевтың «Нұр Отан» ХДП XІІ съезінде сөйлеген сөзінде елі­міздің энергетикалық қауіп­сіз­дігін қамтамасыз ету саласына ерек­ше көңіл бөлінген. Мұнда Балқаш жылу электр орталығы, Мойнақ су электр стансасы және басқа кешенді құрылыстар аты аталып, түсі түстеліп көрсетілген. Экологиялық таза энергия көзде­рін пайдалануға қаржы бөлу мә­се­лесі де осы бағдарламада кеңі­нен қамтылған. Бір сөзбен айт­қан­да, ел дамуының бес жыл мер­зімге арналған жаңа бағдарлама­сын­да Қазақстанды энергети­калық тапшылықтан құтқарудың нақты жолдары қарастыры­лыпты. Президентіміздің өз сөзі­мен айтар болсақ, бұл ауқымды жұ­мыстар кешені нақты қаржы­мен қамтамасыз етілген. Демек, алдағы бес жыл ішінде Қазақстан энергетикалық жағынан толық тәуел­сіз елге айналады. Бұл – өз ке­зегінде осы уақытқа дейін им­порттап келген электр энергиясы үшін шетел асатын валюталық шығысты жояды. Бұл – ақыр аяғын­да, отандық өнімнің өзіндік құ­нын тұрақты ұстауға жол аша­ды. Экономиканың бұдан бы­лай­ғы кезеңде дамуы үшін ең қолай­лы жағдай туғызудың негізі осы­лай­ша нығайтылады.ТүйінДамуымыздың алдағы бес жылдыққа арналған жаңа бағ­дарламасына талдау жасағанда болашағымыздың көк­жиегінен осындай дәмді жемістерді көргендей болдық. Егер жоғарыда айтылғандарды тұтастырып қорытындылар бол­сақ, онда былай деуге толық негіз бар: Қазақстан инно­вациялық даму жолына толығымен бет бұрып, инф­ля­цияның шегінуін, қазақстандықтар тұрмысының жақса­руын қамтамасыз етуші жаңа бағдарламаны жүзеге асы­ру жолында жұмыс істеуге көшетін болады. Ең кемі қазір импорт үшін елден кетіп жатқан 5-8 млрд доллар қазынада қа­лып, осынша мөлшердегі валюта экспорттық түсім есе­бінде қазынамызды толықтырады. Сонда жаңа бағдар­ла­маның экономикалық тиімділігі шамамен 10-15 млрд дол­лар болады деген сөз.Бекжан ҚИҚЫМОВ

작성일 : 2009.